Η εργασία των ανθρώπων και η "δουλειά" των ζώων...

Η εργασία που πραγματοποιείται στο προτσές της παραγωγής, είναι η δραστηριότητα 

του ανθρώπου, που κατευθύνεται προς την απόκτηση των φυσικών υλών για τις ανάγ-

κες των ανθρώπων. Ο άνθρωπος δουλεύοντας καταναλώνει, ξοδεύει την εργατική του 

δύναμη.

Όταν λέμε εργατική δύναμη, εννοούμε την ικανότητα του ανθρώπου να δουλέψει, δη-

λαδή, το σύνολο των φυσικών και των πνευματικών δυνάμεων που διαθέτει ο άνθρω-

πος και τις οποίες είναι ικανός να βάλει σε ενέργεια μέσα στο προτσές της παραγωγής.

Η εργασία λοιπόν, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κατανάλωση της φυσικής, 

της νευρικής και της πνευματικής ενέργειας του ανθρώπου για παραγωγικούς σκοπούς.

Από την εξωτερική της πλευρά, η εργατική δραστηριότητα των ανθρώπων μοιάζει

κάπως με τη "δουλειά" ορισμένων ζώων, όπως π.χ των μυρμηγκιών, των μελισσών,

των πουλιών κλπ. Ωστόσο ανάμεσα στην ανθρώπινη εργασία και σε ορισμένες εκδη-

λώσεις της βιοτικής δραστηριότητας των ζώων υπάρχει βαθιά, από άποψη αρχών 

διαφορά. Η "δουλειά" των ζώων επιτελείται από ένστικτο, ενώ η εργασία 

του ανθρώπου είναι λογική και σκόπιμη δραστηριότητα. 

Χαρακτηριστικά ο Καρλ Μαρξ έλεγε : "... Ο χειρότερος αρχιτέκτονας, ξεχωρίζει 

από την καλύτερη μέλισσα, με το ότι, προτού ακόμα φτιάξει την κερήθρα 

με το κερί, αυτός την έχτισε κιόλας στο μυαλό του..."

*Απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο της εισαγωγής, στον πρώτο τόμο του έργου 

"Πολιτική Οικονομία", της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ 

της Μόσχας