Ο χαρακτήρας και ο κοινωνικός ρόλος της φιλοσοφίας...

"... Η προμαρξιστική φιλοσοφία ξεκινούσε από την αντίληψη ότι η θεωρητική, πνευμα-
τική δημιουργία και δράση είναι καθοριστική, υποτιμούσε την πρακτική δραστηριότη-
τα των μαζών, έβαζε σαν στόχο τη διαμόρφωση ενός ενιαίου, κλειστού και αμετάβλητου συστήματος. Δεν έθετε σαν στόχο, καθήκον, την αλλαγή του κόσμου, απομάκρυνε τον άνθρωπο από τον αγώνα για ένα καλύτερο μέλλον, θεωρούσε μειονεκτικό να ασχοληθεί 
με τέτοια, πρακτικά, προβλήματα. Για τον Μαρξ αυτό όμως ήταν το σημαντικότερο. 
Αυτός κατανόησε τη διαλεκτική σχέση θεωρίας και πράξης και ακριβώς από εδώ πηγά-
ζει η ουσία της μαρξιστικής επανάστασης στη φιλοσοφία. Κατάλαβε το ρόλο των ιδεών, 
της σωστής, επιστημονικής, επαναστατικής κοσμοθεωρίας στην απελευθέρωση του ανθρώπου, αλλά και την ανάγκη ενός φορέα, μιας επαναστατικής κοινωνικής τάξης. 
Συνεπώς ο μαρξισμός κατανοεί διαφορετικά τη σχέση φιλοσοφίας - πραγματικότητας, 
όπου η φιλοσοφία γίνεται το θεωρητικό όπλο του προλεταριάτου, της πιο επαναστατικής τάξης και των Κομμουνιστικών Κομμάτων στην πάλη για την κατάργηση κάθε μορφής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Αλλάζει έτσι ο χαρακτήρας και ο κοινωνικός 
ρόλος της φιλοσοφίας. Με την εμφάνιση του μαρξισμού οι έννοιες πράξη, δράση, πάλη, αγώνας, αλλαγή, μετασχηματισμός κλπ. γίνονται κεντρικές ιδέες. Ο μαρξισμός γεννήθηκε σαν ιδεολογία του προλεταριάτου που του έδειξε τη διέξοδο - όπως έλεγε ο Λένιν - "από 
την πνευματική σκλαβιά". Με το μαρξισμό κατανοήθηκε η ιστορική αποστολή του προλε-ταριάτου και ο σοσιαλισμός μετατράπηκε από ουτοπία σε επιστήμη.

Την ουσία της μαρξιστικής επανάστασης στη φιλοσοφία τη διατύπωσε ο ίδιος ο Μαρξ 
στις "Θέσεις για τον Φόυερμπαχ", που έγραψε το 1845 και πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1888, τις οποίες ο Φ. Ενγκελς τις χαρακτήρισε σαν το πρώτο ντοκουμέντο "όπου έχει ριχθεί ο μεγαλοφυής σπόρος της νέας κοσμοθεωρίας". Η τελευταία θέση, η ενδέκατη, εκφράζει 
την πεμπτουσία της επανάστασης: "Οι φιλόσοφοι μονάχα εξηγούσαν με διαφορετικούς τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε".

Ο μαρξισμός δεν είναι σύνολο αμετάβλητων αρχών και θέσεων, χωρίς να επι-βεβαιώνονται στη ζωή. Δεν είναι δόγμα, είναι μέθοδος γνώσης και δράσης. 
Αυτό αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της μαρξιστικής φιλοσοφίας. 

Απαντώντας σ' αυτούς που κατηγορούν το μαρξισμό για δογματισμό, ο Λένιν έλεγε : 
"Δεν μπορεί να υπάρχει δογματισμός εκεί που υπέρτατο και μοναδικό κριτήριο της 
θεωρίας τίθεται η συμφωνία της με την πραγματική πορεία της κοινωνικο - οικονο-
μικής ανάπτυξης". Ο μαρξισμός (και η φιλοσοφία του) έχει αντιδογματικό, δημιουρ-
γικό χαρακτήρα, γιατί έχει σαν πηγή την αδιάρρηκτη σύνδεση με την επιστήμη, τη 
ζωή, την πράξη και διευρύνεται, εμπλουτίζεται, αναπτύσσεται συνεχώς.

Προσδιορίζοντας τη φιλοσοφία τους σαν κοσμοθεωρία και θεωρητικό όπλο του προ-
λεταριάτου και των Κομμουνιστικών Κομμάτων, ο Μαρξ και ο Ενγκελς αναγνώρισαν ανοιχτά και απροκάλυπτα άλλο ένα βασικό χαρακτηριστικό της γνώρισμα : τον ταξικό 
και κομματικό χαρακτήρα. Σ' όλες τις εποχές η φιλοσοφία είχε ταξικό χαρακτήρα. 
Ο υλισμός εκφράζει, υπερασπίζει και προωθεί τα συμφέροντα των προοδευτικών τά-
ξεων και στρωμάτων, στη δοσμένη ιστορική στιγμή, ο ιδεαλισμός, συνήθως τα συμφέ-
ροντα των συντηρητικών, αντιδραστικών..."

*Απόσπασμα από άρθρο του Κώστα Κατσιαμάνη με τίτλο "Η μαρξιστική επανάσταση 
στη φιλοσοφία", το οποίο δημοσιεύθηκε στον Ριζοσπάστη στις 3 Μάη 1998