Μετά το θάνατο του Μαρξ και του Ένγκελς, ο μαρξισμός γενικά και ο διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός σαν συστατικό του μέρος και φιλοσοφικό βάθρο του, αναπτύχθηκαν δημιουργικά στα έργα του Β. I. Λένιν. Με το όνομα του Λένιν συνδέεται μια νέα εποχή
στην ανάπτυξη του μαρξισμού, που αρχίζει από τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού
αιώνα. Ο καπιταλισμός μπήκε στο τελευταίο, το ιμπεριαλιστικό του στάδιο ανάπτυξης. Στη νέα αυτή εποχή συντελείται το προτσές της κατάρρευσης του καπιταλισμού και της δημιουργίας της νέας, της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Η σχετικά αργή, εξελικτική ανάπτυξη της κοινωνίας που συντελούνταν στην εποχή των Μαρξ-Ένγκελς, αντικαταστάθηκε από μια γοργή, γεμάτη συγκρούσεις, επαναστατική ανάπτυξη. Με καινούργιο τρόπο μπήκαν τα καθήκοντα του προλεταριάτου και του κόμ-ματός του, τα προβλήματα της στρατηγικής και της τακτικής του επαναστατικού κινή-
ματος.
Οι οπορτουνιστές ηγέτες της II Διεθνούς δεν έπαιρναν υπόψη όλες αυτές τις ριζικές
αλλαγές που συντελέστηκαν στη νέα ιστορική περίοδο και αντί της επαναστατικής πά-
λης εφάρμοζαν πολιτική συνδιαλλαγής με την αστική τάξη, πολιτική άμβλυνσης, συγ-
κάλυψης των οξυμένων ανπφάσεων του καπιταλισμού.
Τ ο δυνάμωμα της πολιτικής αντίδρασης, που χαρακτηρίζει τον ιμπεριαλισμό, βρήκε
την έκφρασή του και στον τομέα της αστικής φιλοσοφίας.
Οι ιδεολόγοι του ιμπεριαλισμού προσπαθούν να συντρίψουν τον υλισμό, παλινορθώ-
νοντας τις πιο αντιδραστικές μορφές του ιδεαλισμού που υπήρξαν στο παρελθόν.
Κηρύσσοντας, σύμφωνα με τα λόγια του Λένιν, έναν ιδεαλισμό χίλιες φορές ευτελέσ-
τερο και χυδαιότερο από τον ιδεαλισμό του Χέγκελ, διεξάγουν αγώνα ενάντια στη
μισητή τους διαλεκτική, αυτή την «άλγεβρα της επανάστασης», πασχίζοντας με κάθε
μέσο να στεριώσουν τη μεταφυσική. Στην ουρά της αστικής φιλοσοφίας σέρνεται
ο αναθεωρητισμός, που οι εκπρόσωποί του αντιπαλεύουν το διαλεκτικό υλισμό και
χωρίς να στηρίζονται σε καμιά αρχή υποστηρίζουν ότι είναι δυνατή η συνένωση του μαρξισμού με τούτη ή εκείνη την παραλλαγή του ιδεαλισμού.
Τα φιλοσοφικά προβλήματα στη νέα περίοδο προωθήθηκαν στην πρώτη γραμμή όχι
μόνο εξαιτίας της γοργής ανάπτυξης των κοινωνικών αντιθέσεων, αλλά και εξαιτίας
της γοργής ανάπτυξης της επιστήμης, ιδιαίτερα της φυσικής.
Στα τέλη του 19ου αιώνα η φυσική γνωρίζει μια αληθινή επανάσταση. Η ανα-κάλυψη των ηλεκτρονίων, της ραδιενέργειας, της μεταστοιχείωσης των χημι-κών στοιχείων και άλλες μεγάλες ανακαλύψεις προκάλεσαν ανατροπή στις αντιλήψεις που κυριαρχούσαν ως τότε γύρω από την ύλη και τις ιδιότητές της.
Το γκρέμισμα των παλιών απόψεων για την ύλη, που στηρίζονταν στο μηχανι-στικό υλισμό, δημιούργησε ιδεαλιστικές ταλαντεύσεις ανάμεσα στους φυσι-
κούς. Τις ταλαντεύσεις αυτές δεν παρέλειψαν να τις εκμεταλλευτούν οι ιδεα-
λιστές.
Ο ιδεαλισμός δεν παρασιτεί μόνο πάνω στις «λευκές κηλίδες», στα κενά της ανθρώπι-
νης γνώσης. Προσπαθεί να ερμηνεύσει στο δικό του πνεύμα και τα επιτεύγματα της επιστήμης που επιβεβαιώνουν το διαλεκτικό υλισμό. Ο μαχισμός -ένα από τα διαδεδο-
μένα ρεύματα του υποκειμενικού ιδεαλισμού στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώ-
να- προσπάθησε να ερμηνεύσει ιδεαλιστικά τις τελευταίες ανακαλύψεις της φυσικής.
Τον υποκειμενικό τους ιδεαλισμό οι μαχιστές τον παρουσίαζαν σαν κάποια «ουδέτερη » φιλοσοφία, που στέκει τάχα πάνω από τα αντιμαχόμενα στη φιλοσοφία στρατόπεδα :
τον υλισμό και τον ιδεαλισμό. Ήταν ανάγκη να δοθεί η μάχη ενάντια στον ιδεαλισμό
από τις θέσεις της επιστημονικής φιλοσοφίας και να γενικευτούν διαλεκτικο-υλιστικά
οι τελευταίες ανακαλύψεις που είχαν γίνει στον τομέα της φυσικής και γενικά των φυ-σιογνωστικών επιστημών.
Έτσι, τόσο οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες στη νέα ιστορική περίοδο όσο και οι
νέες επιτεύξεις των φυσιογνωστικών επιστημών, απαιτούσαν την παραπέρα δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού και της μαρξιστικής φιλοσοφίας.
Το έργο αυτό έλαχε στον Λένιν και τους μαθητές του. Ο Λένιν ανάπτυξε και τα τρία
συστατικά μέρη του μαρξισμού (φιλοσοφία, πολιτική οικονομία και επιστημο-νικό σοσιαλισμό), τα ανέβασε σε ανώτερη βαθμίδα, δίνοντας απάντηση στα επιτακτικά και ζωτικά προβλήματα που είχαν ανακύψει στη νέα περίοδο.
*Απόσπασμα από το συλλογικό έργο "Οι βασικές αρχές της Μαρξιστικής φιλοσοφίας"
του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ
στην ανάπτυξη του μαρξισμού, που αρχίζει από τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού
αιώνα. Ο καπιταλισμός μπήκε στο τελευταίο, το ιμπεριαλιστικό του στάδιο ανάπτυξης. Στη νέα αυτή εποχή συντελείται το προτσές της κατάρρευσης του καπιταλισμού και της δημιουργίας της νέας, της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Η σχετικά αργή, εξελικτική ανάπτυξη της κοινωνίας που συντελούνταν στην εποχή των Μαρξ-Ένγκελς, αντικαταστάθηκε από μια γοργή, γεμάτη συγκρούσεις, επαναστατική ανάπτυξη. Με καινούργιο τρόπο μπήκαν τα καθήκοντα του προλεταριάτου και του κόμ-ματός του, τα προβλήματα της στρατηγικής και της τακτικής του επαναστατικού κινή-
ματος.
Οι οπορτουνιστές ηγέτες της II Διεθνούς δεν έπαιρναν υπόψη όλες αυτές τις ριζικές
αλλαγές που συντελέστηκαν στη νέα ιστορική περίοδο και αντί της επαναστατικής πά-
λης εφάρμοζαν πολιτική συνδιαλλαγής με την αστική τάξη, πολιτική άμβλυνσης, συγ-
κάλυψης των οξυμένων ανπφάσεων του καπιταλισμού.
Τ ο δυνάμωμα της πολιτικής αντίδρασης, που χαρακτηρίζει τον ιμπεριαλισμό, βρήκε
την έκφρασή του και στον τομέα της αστικής φιλοσοφίας.
Οι ιδεολόγοι του ιμπεριαλισμού προσπαθούν να συντρίψουν τον υλισμό, παλινορθώ-
νοντας τις πιο αντιδραστικές μορφές του ιδεαλισμού που υπήρξαν στο παρελθόν.
Κηρύσσοντας, σύμφωνα με τα λόγια του Λένιν, έναν ιδεαλισμό χίλιες φορές ευτελέσ-
τερο και χυδαιότερο από τον ιδεαλισμό του Χέγκελ, διεξάγουν αγώνα ενάντια στη
μισητή τους διαλεκτική, αυτή την «άλγεβρα της επανάστασης», πασχίζοντας με κάθε
μέσο να στεριώσουν τη μεταφυσική. Στην ουρά της αστικής φιλοσοφίας σέρνεται
ο αναθεωρητισμός, που οι εκπρόσωποί του αντιπαλεύουν το διαλεκτικό υλισμό και
χωρίς να στηρίζονται σε καμιά αρχή υποστηρίζουν ότι είναι δυνατή η συνένωση του μαρξισμού με τούτη ή εκείνη την παραλλαγή του ιδεαλισμού.
Τα φιλοσοφικά προβλήματα στη νέα περίοδο προωθήθηκαν στην πρώτη γραμμή όχι
μόνο εξαιτίας της γοργής ανάπτυξης των κοινωνικών αντιθέσεων, αλλά και εξαιτίας
της γοργής ανάπτυξης της επιστήμης, ιδιαίτερα της φυσικής.
Στα τέλη του 19ου αιώνα η φυσική γνωρίζει μια αληθινή επανάσταση. Η ανα-κάλυψη των ηλεκτρονίων, της ραδιενέργειας, της μεταστοιχείωσης των χημι-κών στοιχείων και άλλες μεγάλες ανακαλύψεις προκάλεσαν ανατροπή στις αντιλήψεις που κυριαρχούσαν ως τότε γύρω από την ύλη και τις ιδιότητές της.
Το γκρέμισμα των παλιών απόψεων για την ύλη, που στηρίζονταν στο μηχανι-στικό υλισμό, δημιούργησε ιδεαλιστικές ταλαντεύσεις ανάμεσα στους φυσι-
κούς. Τις ταλαντεύσεις αυτές δεν παρέλειψαν να τις εκμεταλλευτούν οι ιδεα-
λιστές.
Ο ιδεαλισμός δεν παρασιτεί μόνο πάνω στις «λευκές κηλίδες», στα κενά της ανθρώπι-
νης γνώσης. Προσπαθεί να ερμηνεύσει στο δικό του πνεύμα και τα επιτεύγματα της επιστήμης που επιβεβαιώνουν το διαλεκτικό υλισμό. Ο μαχισμός -ένα από τα διαδεδο-
μένα ρεύματα του υποκειμενικού ιδεαλισμού στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώ-
να- προσπάθησε να ερμηνεύσει ιδεαλιστικά τις τελευταίες ανακαλύψεις της φυσικής.
Τον υποκειμενικό τους ιδεαλισμό οι μαχιστές τον παρουσίαζαν σαν κάποια «ουδέτερη » φιλοσοφία, που στέκει τάχα πάνω από τα αντιμαχόμενα στη φιλοσοφία στρατόπεδα :
τον υλισμό και τον ιδεαλισμό. Ήταν ανάγκη να δοθεί η μάχη ενάντια στον ιδεαλισμό
από τις θέσεις της επιστημονικής φιλοσοφίας και να γενικευτούν διαλεκτικο-υλιστικά
οι τελευταίες ανακαλύψεις που είχαν γίνει στον τομέα της φυσικής και γενικά των φυ-σιογνωστικών επιστημών.
Έτσι, τόσο οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες στη νέα ιστορική περίοδο όσο και οι
νέες επιτεύξεις των φυσιογνωστικών επιστημών, απαιτούσαν την παραπέρα δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού και της μαρξιστικής φιλοσοφίας.
Το έργο αυτό έλαχε στον Λένιν και τους μαθητές του. Ο Λένιν ανάπτυξε και τα τρία
συστατικά μέρη του μαρξισμού (φιλοσοφία, πολιτική οικονομία και επιστημο-νικό σοσιαλισμό), τα ανέβασε σε ανώτερη βαθμίδα, δίνοντας απάντηση στα επιτακτικά και ζωτικά προβλήματα που είχαν ανακύψει στη νέα περίοδο.
*Απόσπασμα από το συλλογικό έργο "Οι βασικές αρχές της Μαρξιστικής φιλοσοφίας"
του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου