Η σύγκρουση παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων... καθοριστικός παράγοντας για το ξεκίνημα της εποχής της κοινωνικής επανάστασης... (Καρλ Μαρξ)...

Στην κοινωνική παραγωγή της ύπαρξής τους οι άνθρωποι έρχονται αναπόφευκτα σε καθορισμένες σχέσεις, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από τη θέλησή τους, δηλαδή σε
σχέσεις παραγωγής, που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα στην ανάπτυξη των
υλικών δυνάμεων της παραγωγής. Το σύνολο αυτών των παραγωγικών σχέσεων απο-
τελεί την οικονομική δομή της κοινωνίας, την υλική βάση, πάνω στην οποία υψώνεται
ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν καθορισμένες
μορφές κοινωνικής συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής των συνθηκών της υλικής
ζωής καθορίζει τη γενική διαδικασία της κοινωνικής, πολιτικής και διανοη-
τικής ζωής. Δεν είναι η συνείδηση που καθορίζει την ύπαρξη των ανθρώπων, αλλά η κοινωνική τους ύπαρξη καθορίζει τη συνείδησή τους. Σε ένα στάδιο της ανάπτυξης, οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε σύγκρουση με τις υφιστάμενες παραγωγικές σχέσεις, ή, για να εκφράσουμε το ίδιο πράγμα με νομικούς όρους, με τις σχέσεις της ιδιοκτησίας, μέσα στο πλαίσιο των οποίων ως τότε είχαν κινηθεί. Οι σχέσεις αυτές, από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μετατρέπονται σε δεσμά
τους. Τότε αρχίζει μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Οι αλλαγές στην οικονο-
μική βάση, οδηγούν συντομότερα ή αργότερα στο μετασχηματισμό όλου του τεράστιου εποικοδομήματος.

*Απόσπασμα από την εισαγωγή στο έργο "Συμβολή στη Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" (Καρλ Μαρξ)